Assessment of the vulnerability of karst rivers with tufa barriers based on aquatic macroinvertebrates

[P. M. Simović]

194 listova

Kraški regioni odlikuju se raznovrsnim vodenim staništima, često smatranim žarištima biodiverziteta. Međutim, intenzivni antropogeni pritisci, udruženi sa klimatskim promenama, značajno povećavaju ranjivost ovih ekosistema, stvarajući hitnu potrebu za adekvatnom zaštitom. Akvatični makrobeskičmenjaci proučavani su zajedno sa parametrima životne sredine na 25 lokaliteta (izvori, gornji tokovi i sedrene barijere) u 12 reka i potoka na području Dinarskih i Karpatsko-balkanskih planina Srbije. Evidentirane su 85072 jedinke, raspoređene u 210 taksona i 18 sistematskih grupa. Red Trichoptera je pokazao najveću raznovrsnost sa 60 identifikovanih taksona, nakon čega slede redovi Diptera (35), Plecoptera (25) i Ephemeroptera (24). Bogatstvo taksonima bilo je niže na izvorima u odnosu na staništa gornjih tokova i sedrenih barijera. IndVal analiza je izdvojila 30 indikatorskih taksona koji najbolje odražavaju ekološke karakteristike svih tipova staništa. Uticaj ekoloških faktora na sastav zajednice bio je izraženiji od prostornih efekata. Prisustvo visokospecijalizovanih taksona ukazuje na značaj staništa kao refugijuma biodiverziteta i pozicionira ih kao ključna područja za očuvanje. Prema parametrima ESHIPPOEPT modela, utvrđena je visoka ili veoma visoka ekološka ranjivost na 70% analiziranih lokaliteta, pri čemu je većina ovih lokaliteta izložena umerenom intenzitetu antropogenog uticaja. Climate Score Index pokazuje da su izvori i zajednice u njima najranjivije na klimatske promene, zatim staništa sedrenih barijera i gornjih tokova. Rezultati ove doktorske disertacije predstavljaju prvi sveobuhvatni prikaz ekologije makrobeskičmenjaka u kraškim rekama Srbije sa taloženjem sedre i time pružaju naučnu osnovu za razvoj efikasnih strategija upravljanja i zaštite ovih jedinstvenih ekosistema.

Karst regions are characterized by diverse aquatic habitats, often considered biodiversity hotspots. However, intense anthropogenic pressures, combined with climate change, significantly increase the vulnerability of these ecosystems, creating an urgent need for adequate protection. Aquatic macroinvertebrates were studied alongside environmental parameters at 25 sites (springs, upper reaches, and tufa barriers) across 12 rivers and streams in the Dinaric and Carpathian-Balkan mountain regions of Serbia. A total of 85072 individuals were recorded, representing 210 taxa across 18 systematic groups. The Trichoptera exhibited the highest diversity with 60 identified taxa, followed by Diptera (35), Plecoptera (25), and Ephemeroptera (24). Taxa richness was lower at spring sites compared to habitats in the upper reaches and tufa barriers. IndVal analysis identified 30 indicator taxa that best reflect the ecological characteristics of all habitat types. The presence of highly specialized taxa highlights the importance of these habitats as biodiversity refugia and positions them as key areas for conservation. According to the parameters of the ESHIPPOEPT model, high or very high ecological vulnerability was identified at 70% of the analyzed sites, with the majority of these sites being exposed to a moderate intensity of anthropogenic impact. The Climate Score Index indicates that springs and their associated communities are the most vulnerable to climate change, followed by tufa barrier habitats and upper stream sections. The findings of this dissertation represent the first comprehensive overview of the ecology of macroinvertebrates in karst rivers of Serbia characterized by tufa deposition, thereby providing a scientific basis for the development of effective management and conservation strategies for these unique ecosystems.

Srbija, slatkovodni ekosistemi, makrozoobentos, ESHIPPOEPT model, osetljivost, klimatske promene, konzervacija

Serbia, freshwater ecosystems, macrozoobenthos, ESHIPPOEPT model, sensitivity, climate change, conservation

574.5:592/595(497.11)(043.3)

Klimatske promene

Tekst