Title
Strukturno-semantički tipovi rečenica bez predikata u savremenom srpskom jeziku
Creator
Despotović, Julijana, 1989-
CONOR:
16604007
Copyright date
2024
Object Links
Select license
Autorstvo-Nekomercijalno-Bez prerade 3.0 Srbija (CC BY-NC-ND 3.0)
License description
Dozvoljavate samo preuzimanje i distribuciju dela, ako/dok se pravilno naznačava ime autora, bez ikakvih promena dela i bez prava komercijalnog korišćenja dela. Ova licenca je najstroža CC licenca. Osnovni opis Licence: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/rs/deed.sr_LATN. Sadržaj ugovora u celini: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/rs/legalcode.sr-Latn
Language
Serbian
Cobiss-ID
Inventory ID
3752
Theses Type
Doktorska disertacija
description
Datum odbrane: 08.10.2024.
Other responsibilities
Academic Expertise
Društveno-humanističke nauke
University
Univerzitet u Kragujevcu
Faculty
Filološko-umetnički fakultet
Group
Odsek za filologiju
Alternative title
Structural and semantic types of verbless sentences in contemporary Serbian language
Publisher
[J. S. Despotović]
Format
217 listova
Abstract (sr)
Predemet analize u ovoj doktorskoj disertaciji jesu rečenice bez predikata,
odnosno strukutrno-semantički tipovi nepredikatskih rečenica. Budući da takve
rečenice nisu bile predmet iscrpnijih strukturnih niti semantičkih proučavanja u
nauci o srpskom jeziku, pre analize morali smo odrediti šta pod nepredikatskom
rečenicom podrazumevamo. Nepredikatskom rečenicom smatramo svaku onu rečenicu iz
koje izostaje predikat iskazan glagolom u ličnom glagolskom obliku ili kopula kao
glagolski deo neglagolskih predikata. To, dakle, nije gramatička nego komunikativna
rečenica. S druge strane, u analizi nismo koristili termin iskaz budući da postoje i
iskazi koji nisu komunikativne rečenice.
Analiza rečenica bez predikata vršena je na korpusu savremenog srpskog jezika
ekscerpiranjem primera iz funkcionalnostilski raznovrsnog korpusa, koji uključuje
dela iz književnoumetničkog stila, izdanja iz publicističkog stila i primere iz
razgovornog stila koji su reprezentovani dijaloškim mikrodiskursima u dramskim i
proznim tekstovima.
U analizi smo išli od semantike ka formi, pa je hiperordinirani kriterijum
analize bio semantički. Na osnovu tog kriterujuma izdvojeni su sledeći tipovi
nepredikatskih rečenica: deskriptivne, egzistencijalne, kvalifikativne i
identifikacione, relacione i apelativne rečenice. Daljom primenom semantičkog
kriterijuma izvršene su potklasifikacije svakog od izdvojenih semantičkih tipova.
Tako se deskriptivne rečenice mogu podeliti na rečenice sa značenjem 1) vremenskih
prilika i pojava u prirodi; 2) vremena i prostora; 3) predmeta opažanja; 4) događaja i
procesa; 5) psihofizičkih stanja. Egzistencijalne nepredikatske rečenice možemo
klasifikovati na kvantifikacione, negirane i prezentativne rečenice. I deskriptivne
i egzistencijalne rečenice realizuju se uvek kao jednočlane, rematske rečenične
strukture. Za razliku od njih, kvalifikativne i identifikacione rečenice mogu se
realizovati i kao jednočlane, koje sadrže samo remu (kvalifikator ili identifikator);
i kao dvočlane, koje sadrže i subjekat kome se pripisuje kvalifikacija/identifikacija
(temu) i kvalifikator/identifikator (remu). Relacione nepredikatske rečnice uvek su
dvočlane, a realizuju se u tri semantička podtipa: lokacione, temporalne i situativne
nepredikatske rečenice. Apelativne nepredikatske rečenice podeljene su na četiri
semantička podtipa: imperativne, interogativne, optativne i vokativne nepredikatske
rečenice. Analiza pojedninih emantičkih tipova, naročito apelativnih rečenica,
tipova nužno je uključivala i pragmatičke kriterijume, a na kraju su dati i formalni
opisi svih sintaksičkih jedninica koje smatramo nepredikatskim rečenicama.
Nakon semantičke analize rečeničnih tipova, u radu je analiziran odnos
nepredikatske i složene rečenice. Analiza je pokazala da nepredikatska rečenica može
tvoriti sve tipove nezavisnosloženih rečenica, ali da je njena primarna forma
realizacije ipak prosta rečenica. Što se odnosa zasvisnosložene i nepredikatske
rečenice tiče, pokazano je da nepredikatska rečenica može zauzimati i poziciju
nezavisne i poziciju zavisne klauze unutar zavisnosložene rečenice. Analiza
kontekstualne uključenosti nepredikatskih rečenica pokazala je da se kao signali
tekstualne uključenosti javljaju leksički nominativni i eksplikativni konektori, kao i
upućivačke reči otuda, evo i eto. Stilistička analiza nepredikatskih rečenica
pokazala je veze nepredikatske rečenice sa elipsom, kao i nizom drugih stilema:
distribucijom, parcelacijom, retinecijom, eksklamacijom, retoričkim pitanjem,
meteforom i poređenjem. Analiza funkcionalnostilske distribucije različitih tipova
nepredikatskih rečenica, potvrdila je hipotezu da su one odlika prvenstveno
razgovornog, književnoumetničkog i publicističkog stila, a da se izuzetno retko
upotrebljavaju u naučnom i admnistrativnom funkcionalnom stilu.
Abstract (en)
This doctoral dissertation aims at analyzing verbless sentences and their structural and
semantic typology. Since the current literature on the Serbian language does not provide a
comprehensive structural and/or semantic analysis of such sentential structures, we first had to
define a verbless sentence. A verbless sentence is a sentence that does not contain a finite
predicate or a copula. Due to the departure from a canonical clause structure, such constructions
are not fully developed sentences in a strict grammatical sense. Still, they are communicative
sentences, i.e. they function as sentences communication-wise.
The sample used in this analysis was compiled through the extraction of the examples
found in the corpora of the contemporary Serbian language. It includes diverse functional styles,
but is primarily based on the literary texts and newspaper texts, including the dialogical micro-
discourse found in the drama and prose texts.
The hyperordinated criterion was semantic, i.e. we moved from the semantics toward the
forms. Based on this criterion, the following classes of verbless sentences were found:
descriptive, existential, qualifying and identifying, relational, and appellative. All classes can be
further divided into subclasses based on the semantic criteria. Descriptive verbless sentences
include those that refer to: 1) weather conditions and other natural phenomena; 2) time and space;
3) objects of perception; 4) events and processes; and 5) psycho-physical states. Existential
verbless sentences can be further classified as quantificational, negated, and representative. The
instances of descriptive and existential constructions are always one-constituent, rhema sentential
constructions. On the other hand, qualifying and identifying constructions can be one-constituent
sentences, containing a rhema (i.e. a qualifier or an identifier), or two-consituent sentences,
containing a subject (theme) and a qualifier/identifier (rhema) ascribed to that subject. Relational
verbless sentences always have a thema-rhema structure, i.e. they consist of two constituents.
There are three semantic subclasses: locational, temporal, and situational sentences. Appellative
verbless sentences can be divided into four semantic subtypes: imperative, interrogative, optative,
and vocative. The analysis finally provides formal descriptions of all syntactic units that are
treated as verbless sentences in this dissertation.
After the semantic analysis, the dissertation focuses on the relationships between verbless
clauses and compound/complex sentences. The results demonstrate that verbless clauses can be
used in all types of compound sentences, but that they are primarily used independently, i.e. as
simple sentences. The findings also show that verbless clauses can be used as both main and
subordinate clauses within complex sentences.
The analysis of the contextual inclusion has shown that the signals used to indicate textual
inclusion are lexical (nominative and explicative) connectors and deictic expressions, such as
otuda, evo, and eto. The stylistic analysis reveals that verbless sentences are not only tightly
related to ellipsis, but that there are also other stylistic structures that they can be associated with,
including: distribution, sub-division, retention, exclamation, rhetorical question, metaphor, and
comparison. Finally, the analysis focusing on the distribution across function styles has
confirmed the hypothesis that verbless sentences can be primarily found in spoken colloquial
discourse, and literary and newspaper style. They are rare in scientific and official style.
Authors Key words
sintaksa, semantika, nepredikatska rečenica, semantička kategorija,
elipsa
Authors Key words
syntax, semantics, verbless sentence, semantic category, ellipsis
Classification
811.163.41'367(043.3)
Type
Tekst
Abstract (sr)
Predemet analize u ovoj doktorskoj disertaciji jesu rečenice bez predikata,
odnosno strukutrno-semantički tipovi nepredikatskih rečenica. Budući da takve
rečenice nisu bile predmet iscrpnijih strukturnih niti semantičkih proučavanja u
nauci o srpskom jeziku, pre analize morali smo odrediti šta pod nepredikatskom
rečenicom podrazumevamo. Nepredikatskom rečenicom smatramo svaku onu rečenicu iz
koje izostaje predikat iskazan glagolom u ličnom glagolskom obliku ili kopula kao
glagolski deo neglagolskih predikata. To, dakle, nije gramatička nego komunikativna
rečenica. S druge strane, u analizi nismo koristili termin iskaz budući da postoje i
iskazi koji nisu komunikativne rečenice.
Analiza rečenica bez predikata vršena je na korpusu savremenog srpskog jezika
ekscerpiranjem primera iz funkcionalnostilski raznovrsnog korpusa, koji uključuje
dela iz književnoumetničkog stila, izdanja iz publicističkog stila i primere iz
razgovornog stila koji su reprezentovani dijaloškim mikrodiskursima u dramskim i
proznim tekstovima.
U analizi smo išli od semantike ka formi, pa je hiperordinirani kriterijum
analize bio semantički. Na osnovu tog kriterujuma izdvojeni su sledeći tipovi
nepredikatskih rečenica: deskriptivne, egzistencijalne, kvalifikativne i
identifikacione, relacione i apelativne rečenice. Daljom primenom semantičkog
kriterijuma izvršene su potklasifikacije svakog od izdvojenih semantičkih tipova.
Tako se deskriptivne rečenice mogu podeliti na rečenice sa značenjem 1) vremenskih
prilika i pojava u prirodi; 2) vremena i prostora; 3) predmeta opažanja; 4) događaja i
procesa; 5) psihofizičkih stanja. Egzistencijalne nepredikatske rečenice možemo
klasifikovati na kvantifikacione, negirane i prezentativne rečenice. I deskriptivne
i egzistencijalne rečenice realizuju se uvek kao jednočlane, rematske rečenične
strukture. Za razliku od njih, kvalifikativne i identifikacione rečenice mogu se
realizovati i kao jednočlane, koje sadrže samo remu (kvalifikator ili identifikator);
i kao dvočlane, koje sadrže i subjekat kome se pripisuje kvalifikacija/identifikacija
(temu) i kvalifikator/identifikator (remu). Relacione nepredikatske rečnice uvek su
dvočlane, a realizuju se u tri semantička podtipa: lokacione, temporalne i situativne
nepredikatske rečenice. Apelativne nepredikatske rečenice podeljene su na četiri
semantička podtipa: imperativne, interogativne, optativne i vokativne nepredikatske
rečenice. Analiza pojedninih emantičkih tipova, naročito apelativnih rečenica,
tipova nužno je uključivala i pragmatičke kriterijume, a na kraju su dati i formalni
opisi svih sintaksičkih jedninica koje smatramo nepredikatskim rečenicama.
Nakon semantičke analize rečeničnih tipova, u radu je analiziran odnos
nepredikatske i složene rečenice. Analiza je pokazala da nepredikatska rečenica može
tvoriti sve tipove nezavisnosloženih rečenica, ali da je njena primarna forma
realizacije ipak prosta rečenica. Što se odnosa zasvisnosložene i nepredikatske
rečenice tiče, pokazano je da nepredikatska rečenica može zauzimati i poziciju
nezavisne i poziciju zavisne klauze unutar zavisnosložene rečenice. Analiza
kontekstualne uključenosti nepredikatskih rečenica pokazala je da se kao signali
tekstualne uključenosti javljaju leksički nominativni i eksplikativni konektori, kao i
upućivačke reči otuda, evo i eto. Stilistička analiza nepredikatskih rečenica
pokazala je veze nepredikatske rečenice sa elipsom, kao i nizom drugih stilema:
distribucijom, parcelacijom, retinecijom, eksklamacijom, retoričkim pitanjem,
meteforom i poređenjem. Analiza funkcionalnostilske distribucije različitih tipova
nepredikatskih rečenica, potvrdila je hipotezu da su one odlika prvenstveno
razgovornog, književnoumetničkog i publicističkog stila, a da se izuzetno retko
upotrebljavaju u naučnom i admnistrativnom funkcionalnom stilu.
“Data exchange” service offers individual users metadata transfer in several different formats. Citation formats are offered for transfers in texts as for the transfer into internet pages. Citation formats include permanent links that guarantee access to cited sources. For use are commonly structured metadata schemes : Dublin Core xml and ETUB-MS xml, local adaptation of international ETD-MS scheme intended for use in academic documents.