120 listova

Uvod: Javnozdravstveni problemi sa kojima se susreću zemlje širom sveta su brojni. Među njima značajno mesto zauzima poremećaj uhranjenosti gde se posebno ističe gojaznost kao jedan od najvećih izazova u XXI veku čije je prisustvo povezano sa pojavom hroničnih nezaraznih bolesti. Smatra se da su socio-ekonomske karakteristike, ishrana, životni stilovi i higijenske navike ključne determinante uhranjenosti koje mogu da oblikuju zdravstvene ishode. Cilj: Cilj ove studije jeste ispitivanje povezanosti determinanti zdravlja sa gojaznošću i hroničnim bolestima kao njenim posledicama, kako bi se dobijeni rezultati iskoristili u kreiranju preventivnih mera i programa u borbi protiv ovog značajnog problema. Materijal i metod: Istraživanje predstavlja deo Istraživanja zdravlja stanovništva Srbije iz 2013. godine koje je sprovedeno od strane Ministarstva zdravlja Republike Srbije, kao studija preseka na reprezentativnom stratifikovanom dvoetapnom uzorku. Istraživanjem je obuhvaćeno 13922 ispitanika starosti od 19 godina i više. Instrument istraživanja su bili upitnici konstruisani u skladu sa upitnikom Evropskog istraživanja zdravlja. Rezultati : Rezultati istraživanja su pokazali da najveću šansu da budu prekomerno uhranjeni u celokupnoj populaciji imaju ispitanici muškog pola (OR=1,705), koji su u braku, starosti 55-64 godine (OR=3,260) sa završenom samo osnovnom školom (OR=1,486). Kada su u pitanju muškarci, najveću šansu za prekomernu uhranjenost imaju oženjeni muškarci, starosti od 55-64 godine, iz ruralne sredine koji su završili višu ili visoku školu, zaposleni su i spadaju u najbogatiji kvintil u pogledu materijalnog blagostanja. U slučaju žena najveću šansu za prekomernu uhranjenost imaju udate žene, starosti od 65-74 godine, iz ruralne sredine, koje su završile osnovnu školu ili manje, neaktivne u pogledu radnog statusa i koje pripadaju srednjem sloju u pogledu materijalnog blagostanja. Manji unos voća i povrća smanjuje rizik za prekomernu uhranjenost od 10-30%. Značajan faktor rizika za pojavu prekomerne uhranjenosti je konzumiranje hleba. Najmanje šanse da budu prekomerno uhranjeni imaju pušači koji povremeno konzumiraju alkoholna pića. Fizička neaktivnost takođe predstavlja važan prediktor za pojavu prekomerne uhranjenosti. Zaključak: Istraživanje gojaznosti kod stanovnika Srbije je omogućilo izdvajanje određenih prediktora koji su se pokazali indikativnim za nastanak i razvoj gojaznosti, što je od krucijalnog značaja u formiranju promotivnih programa o zdravim životnim stilovima koji će biti od pomoći u očuvanju kvaliteta života i sprečavanju nastanka hroničnih nezaraznih bolesti.

Background: The countries worldwide are facing numerous public health issues. One of the significant issues is definitely related to nutrition disorders, that is, obesity, as one of the greatest health challenges in the 21st century, correlating with the development of chronic non-communicable diseases. Socioeconomic characteristics, nutrition, lifestyles and hygiene habits are considered to be the key determinants of nutrition that may have its role in shaping possible health outcomes. Aim: The aim of this study is to examine the correlation between the health determinants and obesity and chronic diseases resulting from obesity, so that the results obtained could be used for the purpose of creating disease prevention measures and programs addressing this significant issue. Materials and method: The research is a part of the 2013 Serbian National Health Survey, conducted by the Ministry of Health of the Republic of Serbia as a cross-sectional study on a representative stratified two-tier sample. The study covered 13922 subjects aged between 15 and 24. The research instruments that we used were the questionnaires designed in accordance with the European Health Research Questionnaire. Results: The results of the survey have indicated that in the entire Serbian population married men (OR=1,705), aged 55-64 (OR=3,260) with the primary school education level (OR=1,486) – are most likely to be overweight. Among men, married men, aged 55-64, coming from rural areas, with the high or higher education level, employed and belonging to the highest quintile of society in terms of their material wealth – are most likely to be overweight Among women, married women, aged 65-74, who come from rural areas, with the primary school education level or less, who are not active in terms of their employment status and belong to the middle social class in terms of their material wealth – are most likely to be overweight. Lower fruit and vegetable intake reduces the risk for obesity by 10 to 30%. The significant risk factor for the development of obesity is related to bread consumption. Smokers who occassionally consume alcoholic beverages are least likely to be overweight. Additionally, physical inactivity is considered to be an important predictor for obesity development. Conclusion: The survey of obesity in the Serbian population enabled the identification of the specific predictors indicative for development of obesity, which is of crucial importance when it comes to initiating promotion programs that promote healthy lifestyles, contributing to the maintenance of quality of life and prevention of chronic non-communicable diseases.

gojaznost, hronične bolesti, ishrana, fizička aktivnost, Srbija

obesity, chronic diseases, nutrition, physical activity, Serbia

613.25(497.11)(043.3)

Zdravlje - Stanovništvo - Srbija - Doktorske disertacije

Tekst