[J. Lj. Maksimović]

358 listova

Predmet ovog rada je jezičko-stilska analiza novinskih vesti i novinskih izveštaja objavljenih u srpskoj dnevnoj štampi. U dosadašnjoj srbističkoj literaturi do sada nije posvećena dovoljna pažnja jezičko-stilskim karakteristikama novinske vesti sa lingvističkog stanovišta. Novinske vesti i izveštaje definišemo kao faktografske novinske žanrove u kojima su koncizno i jasno prezentovane aktuelne informacije koje imaju društveni značaj ili su zanimljive širokoj čitalačkoj publici, s tim što se u izveštaju pored osnovne informacije iznose i dodatne pojedinosti. Cilj istraživanja je utvrđivanje repertoara jezičko-stilskih sredstava u novinskoj vesti i novinskom izveštaju u srpskoj dnevnoj štampi. Takođe, cilj je i ispitivanje interferirajućih i diferencijalnih jezičko-stilskih karakteristika novinske vesti i novinskog izveštaja. Analiza je provedena na konkretnom jezičkom materijalu ekscerpiranom iz srpskih dnevnih novina, u vremenskom uzorku dnevne štampe koja izlazi na teritoriji cele Srbije od 2008. do 2015. godine. U okviru strukturalizma, kao odabrane teorijske perspektive istraživački pristup je kvalitativnostilistički. Pošto disertacija pripada oblasti funkcionalne stilistike, kao primarne metode korišćene su funkcionalnostilistička i lingvostilistička metoda. Budući da za predmet proučavanja imamo dva novinska žanra, u radu ćemo koristiti i komparativnostilističku metodu. Kvantitativnostilistička metoda je korišćena u manjoj meri, u vidu metričkih podataka dobijenih deskriptivnom statistikom, koji su korišćeni samo za ilustraciju stilističkih, sintaksičkih i drugih jezičkih istraživanja. U obradi pojedinih problema istraživanje počinje kvantitativno, a završava se kvalitativno sa ciljem da ilustruje i protumači dobijene metričke podatke. Analiza jezičko-stilskih karakteristika novinskih vesti i novinskih izveštaja u radu je provedena izdvajanjem dominantnih karakteristika na različitim nivoima jezičke strukture. U prvom poglavlju rada proučavana je struktura teksta novinske vesti i novinskog izveštaja, koju čine naslov, lid, telo novinske vesti i novinskog izveštaja. Usled žanrovske specifičnosti i formalne odvojenosti naslova vesti i izveštaja od samog teksta, analiza jezičko-stilskih karakteristika naslova odvojena je od jezičko- stilske analize teksta vesti i izveštaja i obuhvatila je leksičke, sintaksičke i stilističke karakteristike naslova novinskih vesti i novinskih izveštaja. Analiza strukture teksta novinskih vesti i novinskih izveštaja u ispitivanom periodu pokazuje ustaljene izbore leksičkih, sintaksičkih i stilističkih sredstava u naslovima, kao i šematizovanu strukturu teksta novinske vesti i novinskog izveštaja, u kojima se ukupnošću verbalnih i neverbalnih sredstava privlači i održava pažnja. U pogledu jezičko-stilskih karakteristika, nema velikih razlika između naslova novinskih vesti i novinskih izveštaja. Analiza izbora leksike, sintaksičke strukture naslova, prenošenja tuđeg govora i upotrebe stilema pokazuje visok stepen automatizacije jezičkih sredstava, ali i određeni stepen inovativnosti u pogledu izbora jezičkih sredstava, koji ima za cilj privlačenje pažnje. Neutralna leksička sredstva čine temeljne karakteristike žanra novinske vesti i novinskog izveštaja. U diferencijalne karakteristike novinskog izveštaja spada dekomponovanje imenica, prideva, glagola i brojeva. Provedena analiza je pokazala da u pogledu strukture rečenice, iskazivanja agensa, redosleda rečeničnih konstituenata i prenošenja tuđeg govora, tekst novinske vesti i tekst novinskog izveštaja uz niz interferirajućih karakteristika imaju i diferencijalne karakteristike. U tekstu novinske vesti i novinskog izveštaja u srpskoj dnevnoj štampi stilska oneobičenja nisu česta, a većim brojem primera potvrđeni su jedino ustaljeni izrazi, frazeologizmi, metafora, metonimija, sinegdoha, perifraza i korekcija. Ovo istraživanje predstavlja doprinos novinarskoj stilistici, preciznije rečeno novinskoj stilistici srpskog jezika, a ujedno predstavlja doprinos proučavanju jeziko-stilskih karakteristika neknjiževnih tekstova.

The dissertation studies linguistic and stylistic characteristics of newspaper news and press reports published in Serbian daily newspapers. Up to now there have been few studies in Serbian linguistic literature focusing on linguistic and stylistic characteristics of newspaper news from the linguistic standpoint. Newspaper news and press reports are defined as factual newspaper genres which give a concise and clear summary of current events and are of interest to a wider readership, while press reports provide additional information to the basic facts. The study aims to determine the repertoire of linguistic and stylistic means found in Serbian newspaper news and press reports. Moreover, the aim is also to study the interfering and differentiating linguistic and stylistic characteristics of newspaper news and press reports. The analysis was been conducted on concrete linguistic excerpts from Serbian daily newspapers published throughout Serbia from 2008 to 2015. With structuralism as a chosen theoretical framework, the approach of the research is qualitative-stylistic. Since the dissertation belongs to the field of functional stylistics, the primary methods used in the study were functional-stylistic and linguistic-stylistic ones. As the study focuses on two newspaper genres, comparative-stylistic method was uses as well, while qualitative-stylistic method was used to a lesser extent, mainly in the form of metric data obtained through descriptive statistics applied to illustrate stylistic, syntactic, and other linguistic studies. The discussion of some dissertation issues started with a quantitative analysis, and finished with a qualitative analysis as a way of illustrating and discussing the obtained nonmetric data. The analysis of linguistic-stylistic features of newspaper news and press reports was conducted by separating dominant characteristics at different levels of linguistic structure. The first chapter of the dissertation studied the structure of newspaper news and press reports, such as heading, lead, and body of newspaper news and press report. Due to genre specificity and formal distance between the heading of the news and a press report, and the text itself, the analysis of linguistic-stylistic features of titles was presented separately from the text itself, while the analysis of linguistic-stylistic features of the heading was presented separately from the linguistic-stylistic analysis of the text of newspaper news and a press report, involving lexical, syntactic and stylistic characteristics of the heading of newspaper news and a press report. The analysis of texts of newspaper news and press reports in the research period showed common choices of lexical, syntactic and stylistic means in headings, as well as the schematic structure of the text of newspaper news and press reports, used to attract and sustain attention. Regarding linguistic-stylistic features, there were no great differences between headings of newspaper news and press reports. Analysis of choices in the area of lexis, syntactic structure of headings, reported speech, and the use of stylemmas, showed a high level of automatisation of linguistic means, and some innovation in relation to the choice of linguistic means for attracting attention. Neutral linguistic means are the basic features of the newspaper news and press reports genre. Differential characteristics of newspaper news and press reports involve decomposition of nouns, adjectives, verbs and numbers. The analysis indicated that in relation to the sentence structure, expressing agent, word order in reported speech, the text of newspaper news and a press report has both interfering and differentiating characteristics. Uncommon stylistic features are rare in a text of Serbian newspaper news and press reports, while there are ample examples involving only common expressions, phrases, metaphors, metonyms, synecdoche, paraphrase, and correction. The research is a contribution to journalism stylistics, more precisely to the Serbian language newspaper stylistics, and also contributes to the study of linguistic-stylistic characteristics of non-literary texts.

stilistika, funkcionalna stilistika, novinarska stilistika, publicistični funkcionalni stil, novinska vest, novinski izveštaj, dnevna štampa

stylistics, functional stylistics, journalism stylistics, publicist functional style, newspaper news, press report, daily press

811.163.41'38:070.41(043.3)

Srpski jezik - Stilistika - novinarstvo

Tekst