Title
Leksički slojevi u romanima Danka Popovića
Creator
Gerun Đokić, Bojana, 1988-
CONOR:
93856265
Copyright date
2022
Object Links
Language
Serbian
Cobiss-ID
Inventory ID
3558
Theses Type
Doktorska disertacija
description
Datum odbrane: 01.12.2022.
Other responsibilities
Academic Expertise
Društveno-humanističke nauke
University
Univerzitet u Kragujevcu
Faculty
Filološko-umetnički fakultet
Alternative title
Lexical layers in Danko Popović's novels
Publisher
[B. M. Gerun Đokić]
Format
280 listova
Abstract (sr)
Ovaj rad bavi se istraživanjem leksičkih slojeva na korpusu osam romana Danka
Popovića. Cilj rada je da se sistemski opiše i analizira tipologizacija leksičke
raslojenosti u Popovićevom romanesknom delu, a koja svedoči o izuzetnom bogatstvu
jezičkih oblika koje pisac koristi. Istraživačke tehnike koje su korišćene u radu su
pregled i ekscerpcija, kao i klasifikacija i analiza leksičke građe.
U uvodu su predstavljeni predmet i cilj istraživanja, kriterijumi izbora
leksike, korišćene metode, pregled dosadašnjih istraživanja i mesto i potreba
istraživanja leksike književnog opusa Danka Popovića. Predstavljeni su i neki od
motiva koji prožimaju Popovićeve romane: motiv srpskog seljaka, žene / majke, rodne
zemlje, uzaludnosti ratovanja, Šumadije, njenih vladara i Šumadinaca.
U centralnom delu rada bavimo se raslojenošću leksičkog sistema Popovićevih
romana sa dijastratskog, dijatopijskog i funkcionalnog aspekta. Tako je Popovićev
leksički inventar, s obzirom na polifunkcionalnost književnog jezika, klasifikovan
prema kriterijumima teritorijalne (dijalektizmi, pokrajinizmi), društveno-istorijske
(prema vremenskom kriterijumu zastarelosti: arhaizmi, istorizmi, staroknjiževne reči)
i funkcionalne raslojenosti leksike, kao i prema njenoj ekspresivnosti (imenički,
glagolski, pridevski i priloški ekspresivi, kao i reči subjektivne ocene: deminutivi,
augmentativi, hipokoristici, pejorativi), i prema njenom poreklu. U okviru
teritorijalno raslojene leksike izdvojene su autosemantičke i sinsemantičke lekseme, i
to prema vrstama reči i prema značenju, kao i ekspresivna leksika. Vremenski raslojena
leksika obuhvata arhaizme, istorizme i frazeološke izraze. Načinjen je poseban osvrt na
pozajmljenice i lekseme subjektivne ocene. Predstavljanje funkcionalno raslojene
leksike vezuje se za određene oblasti čovekovog delovanja – društveno-politička,
administrativno-pravna, terminološka, vojna, crkvena leksika, kao i ona koja je vezana
za različite tematske oblasti, a njena analiza dovodi do određenih zapažanja vezanih za
stilistički aspekt. Treći, zaključni deo rada predstavlja sintezu prethodno date
analize, a sadrži i zapažanja o piščevom stilu na osnovu uvida u jezik Popovićevih
romana i na osnovu ključnih tema i motiva, kroz koje se mogu pratiti upotreba i
funkcionisanje markirane leksike.
Pisac u najvećoj meri koristi jezička sredstva koja su karakteristična za
šumadijsko-vojvođanski dijalekat, koji je u osnovici srpskog standardnog jezika. Kroz
analizu se očituje i način na koji se teritorijalno i vremenski raslojena leksika uklapa
i integriše u standardnojezički leksikon. Leksički i semantički neologizmi u
Popovićevim romanima svedoče o piščevoj znalačkoj jezičkoj kompetenciji koja ne
izlazi iz sistemskih jezičkih okvira. Takođe, raznovrsni tematski slojevi ukazali su na
duhovnu, materijalnu i socijalnu kulturu koja karakteriše vreme u kojem junaci
Popovićevih romana žive. Na taj način moguće je rekonstruisati i ključne koncepte
jezičke slike sveta književnih likova – nosilaca govora u Popovićevim romanima.
Abstract ()
This paper focuses on the analysis of the lexical layers from the corpus of eight novels written
by Danko Popović. The study aims to systematically collect lexical material and analyze it through its
structural-semantic classification. The research techniques used in this study include an overview and
excerption from the corpus, as well as classification and analysis of the lexical material.
The introduction sets the aims and objectives of the research, the criteria for the choice of lexis,
the methods used in the study, an overview of previous research, as well as the application and the
grounds for analyzing Danko Popović’s opus. Furthermore, this paper introduces some of the motifs
that permeate Popovic’s novels: the motif of a Serbian peasant, a woman / mother, the author’s native
country, the futility of war, Šumadija, its rulers, and its inhabitants.
In the main section of the paper, we deal with the stratification of the lexical system of
Popović's novels from the diastatic, diatopic, and functional aspects. Thus, Popović's lexical
depository, considering the polyfunctionality of literary language, is classified according to the criteria
of territorial (dialectisms, provincialisms), socio-historical (according to the temporal criterion of
obsolescence: archaisms, historisms, ancient literary words), and functional stratification of the lexicon,
as well as nouns, verbs, adjectives, and adverbial expressives, along with the words of subjective
evaluation: diminutives, augmentatives, hypocrites, pejoratives), and according to its origin.
Temporally-stratified vocabulary includes archaisms, historicisms, and phraseological expressions, as
well as expressive vocabulary. The emphasis was especially placed on Loanwords and lexemes of
subjective evaluation. The presentation of functionally stratified vocabulary is related to certain areas
of human activity – socio-political, administrative-legal, terminological, military, clerical vocabulary,
as well as that related to various thematic areas, and its analysis leads to certain observations related to
the stylistic aspect. The third, concluding part of the paper is a synthesis of the previously given
analysis, and it contains observations on the writer's style based on insights into the language of
Popović's novels and on key themes and motifs, through which the use and behavior of the marked
vocabulary can be observed.
The author predominately uses linguistic resources that are typical for the ŠumadijaVojvodina’s dialect, which is the basis of the Serbian every-day language. Then, an observation is
made in regards to the way in which the vocabulary, which is territorially and temporally stratified,
conforms to, and integrates into the standard language lexis. Lexical and semantic neologisms testify of
the author’s linguistic competence, which does not go beyond systemic linguistic frameworks.
Autosemantic and synsematic lexemes are selected according to parts of speech, areas of use and their
meaning, as well as expressive vocabulary and multi-word lexical units and phraseological expressions.
Various thematic layers indicate the spiritual and material culture, which portrays the time of Popović's
heroes. By continuing in this manner, it is possible to reconstruct the conceptual world of the speakers
in Popović’s novels, since his lexis shows the peculiarities of the environment in which his heroes live.
Authors Key words
raslojenost leksikona, teritorijalno markirana leksika, vremenski
raslojena leksika, funkcionalno-stilsko raslojavanje, ekspresivi, frazeološke
jedinice, kulturni koncepti, jezička slika sveta
Authors Key words
stratification of the lexicon, territorially marked lexis, temporally stratified lexis,
functional-stylistic stratification, expressive, multi-word units, phraseological units, cultural concepts,
linguistic depiction of the world
Classification
811.163.41'373(043.3)
821.163.41-31.08 Popović D.(043.3)
Type
Tekst
Abstract (sr)
Ovaj rad bavi se istraživanjem leksičkih slojeva na korpusu osam romana Danka
Popovića. Cilj rada je da se sistemski opiše i analizira tipologizacija leksičke
raslojenosti u Popovićevom romanesknom delu, a koja svedoči o izuzetnom bogatstvu
jezičkih oblika koje pisac koristi. Istraživačke tehnike koje su korišćene u radu su
pregled i ekscerpcija, kao i klasifikacija i analiza leksičke građe.
U uvodu su predstavljeni predmet i cilj istraživanja, kriterijumi izbora
leksike, korišćene metode, pregled dosadašnjih istraživanja i mesto i potreba
istraživanja leksike književnog opusa Danka Popovića. Predstavljeni su i neki od
motiva koji prožimaju Popovićeve romane: motiv srpskog seljaka, žene / majke, rodne
zemlje, uzaludnosti ratovanja, Šumadije, njenih vladara i Šumadinaca.
U centralnom delu rada bavimo se raslojenošću leksičkog sistema Popovićevih
romana sa dijastratskog, dijatopijskog i funkcionalnog aspekta. Tako je Popovićev
leksički inventar, s obzirom na polifunkcionalnost književnog jezika, klasifikovan
prema kriterijumima teritorijalne (dijalektizmi, pokrajinizmi), društveno-istorijske
(prema vremenskom kriterijumu zastarelosti: arhaizmi, istorizmi, staroknjiževne reči)
i funkcionalne raslojenosti leksike, kao i prema njenoj ekspresivnosti (imenički,
glagolski, pridevski i priloški ekspresivi, kao i reči subjektivne ocene: deminutivi,
augmentativi, hipokoristici, pejorativi), i prema njenom poreklu. U okviru
teritorijalno raslojene leksike izdvojene su autosemantičke i sinsemantičke lekseme, i
to prema vrstama reči i prema značenju, kao i ekspresivna leksika. Vremenski raslojena
leksika obuhvata arhaizme, istorizme i frazeološke izraze. Načinjen je poseban osvrt na
pozajmljenice i lekseme subjektivne ocene. Predstavljanje funkcionalno raslojene
leksike vezuje se za određene oblasti čovekovog delovanja – društveno-politička,
administrativno-pravna, terminološka, vojna, crkvena leksika, kao i ona koja je vezana
za različite tematske oblasti, a njena analiza dovodi do određenih zapažanja vezanih za
stilistički aspekt. Treći, zaključni deo rada predstavlja sintezu prethodno date
analize, a sadrži i zapažanja o piščevom stilu na osnovu uvida u jezik Popovićevih
romana i na osnovu ključnih tema i motiva, kroz koje se mogu pratiti upotreba i
funkcionisanje markirane leksike.
Pisac u najvećoj meri koristi jezička sredstva koja su karakteristična za
šumadijsko-vojvođanski dijalekat, koji je u osnovici srpskog standardnog jezika. Kroz
analizu se očituje i način na koji se teritorijalno i vremenski raslojena leksika uklapa
i integriše u standardnojezički leksikon. Leksički i semantički neologizmi u
Popovićevim romanima svedoče o piščevoj znalačkoj jezičkoj kompetenciji koja ne
izlazi iz sistemskih jezičkih okvira. Takođe, raznovrsni tematski slojevi ukazali su na
duhovnu, materijalnu i socijalnu kulturu koja karakteriše vreme u kojem junaci
Popovićevih romana žive. Na taj način moguće je rekonstruisati i ključne koncepte
jezičke slike sveta književnih likova – nosilaca govora u Popovićevim romanima.
“Data exchange” service offers individual users metadata transfer in several different formats. Citation formats are offered for transfers in texts as for the transfer into internet pages. Citation formats include permanent links that guarantee access to cited sources. For use are commonly structured metadata schemes : Dublin Core xml and ETUB-MS xml, local adaptation of international ETD-MS scheme intended for use in academic documents.